Küresel ölçekte "Sağlık ve Kaliteli Yaşam (Good Health and Well-Being)" konusu farklı gelişmişlik düzeyine sahip toplumlar için farklı öncelik sırasında olsa da, tüm toplumlar tarafından kabul edilmiş olmazsa olmaz bir hedeftir. Bu kapsamda refah kavramı eş anlamlı olarak kaliteli yaşam yerine kullanılabilir. Buna göre özellikle küresel düzeyde sağlıklı ve kaliteli yaşamın her yaşta bulunan insanlar için güvence altına alınması üzerinde doğru politikalar uygulama gerekmektedir. BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının ilk iki sırasında yer alan küresel yoksulluk ve açlık sorununun hala etkili olduğu toplumlarda doğal olarak öncelik söz konusu bu 2 hedefin gerçekleştirilmesi üzerinedir. Bunu takiben sağlıklı ve kaliteli yaşamın sağlanması ve güvence altına alınması konusu gelmektedir.
Konuyla ilgili olarak BM-UNDP 2017 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına Doğru İlerleme raporuna bakıldığında: "2000 yılından 2017 yılına kadar birçok sağlık alanında etkileyici ilerlemeler kaydedildiği ve 2030 yılına kadar Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları kapsamında sağlık hedeflerine ulaşmak için, özellikle hastalık yükünün en yüksek olduğu bölgelerde ilerlemenin hızlandırılması gerektiği" ifade edilmektedir.
2020 raporunda ise; küresel salgının dünya genelinde sağlık sistemlerinin işleyişini bozduğundan bahisle halihazırda elde edilen ilerlemeleri tehdit ettiği ifade edilmiş olup, pek çok ülkenin özellikle yoksul ülkelerin çok zor durumda olduğu belirtilmektedir. Bu çerçevede ülkelerin acil ihtiyaçları karşılamak ve sağlık çalışanlarını korumak için kapsamlı sağlık stratejilerine ve sağlık sistemlerine yönelik mali kaynağa ihtiyacı olduğu ifade edilerek, ihtiyacı olan ülkeleri desteklemek için küresel koordineli bir çabaya ihtiyaç olduğuna vurgu yapılmıştır.
Dolayısıyla 2019 yılında gündeme hakim olan COVID-19 salgını pek çok öngörüyü değiştirmiş bulunuyor. Çünkü küresel salgın öncesinde, 2030 yılına kadar "Amaç-3" için yeterince hızlı olmasa da, anne ve çocukların sağlığının iyileştirilmesi, aşı kapsamının artırılması ve bulaşıcı hastalıkların azaltılması da dahil olmak üzere birçok sağlık alanında ilerleme kaydedilmişti. Ancak Covid-19 salgını bu alandaki gelişmeyi durdurduğu gibi hatta elde edilen bazı kazanımları tersine çevirmiştir. UNDP (2021) raporuna göre salgının üzerinden bir yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen, ülke ve bölgelerin yaklaşık yüzde 90'ının hala temel sağlık hizmetlerinde bir veya daha fazla kesinti yapmaktadır. Burada en çok etkilenen sağlık hizmetleri arasında zihinsel, nörolojik ve madde kullanımı konularıyla birlikte; tropikal hastalıklar; tüberküloz; HIV ve hepatit B ve C; kanser taraması; diğer bulaşıcı olmayan hastalıklara yönelik hizmetler, hipertansiyon ve diyabet dahil olmak üzere aile planlaması ve doğum kontrolü; acil diş bakımı; yetersiz beslenme; bağışıklık ve sıtma konuları yer almaktadır ( https://sdgs.un.org/goals/goal3).
Bu çerçevede küresel düzeyde sağlıklı ve kaliteli yaşamın her yaşta bulunan insanlar için güvence altına alınmasına yönelik olarak BM sürdürülebilir kalkınma için 3. Amaca ulaşmak için hedefler belirlemiş (https://turkey.un.org/; ( https://www.kureselamaclar.org/) olup bunlar aşağıda verilmiştir.
1. 2030'a kadar küresel ölçekte anne ölüm oranının her 100 bin doğumda 70'in altına indirilmesi
2. Bütün ülkelerde yeni doğan ölüm oranının her bin canlı doğumda en az 12'ye; 5 yaş altı çocuk ölüm oranının ise en az 25'e düşmesinin hedeflenmesiyle 2030'a kadar yeni doğan ve 5 yaş altı çocukların önlenebilir ölümlerinin sona erdirilmesi
3. 2030'a kadar AIDS, tüberküloz, sıtma ve ihmal edilen tropikal hastalık salgınlarının sona erdirilmesi ve hepatit, su yoluyla bulaşan hastalıklar ve diğer bulaşıcı hastalıklarla mücadele edilmesi
4. 2030'a kadar bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanan erken ölümlerin, bu hastalıkların önlenmesi ve tedavisi yoluyla üçte bir oranında azaltılması ve akıl ve ruh sağlığının ve esenliğinin geliştirilmesi
5. Uyuşturucu madde kullanımı ve alkol bağımlılığını da kapsayan madde bağımlılığının önlenmesi ve tedavisinin güçlendirilmesi
6. 2020'ye kadar karayolları trafik kazalarından kaynaklanan küresel ölümlerin ve yaralanmaların sayısının yarıya indirilmesi
7. 2030'a kadar cinsel sağlık ve aile planlamasını da kapsayan üreme sağlığı hizmetlerine ve bu konuda bilgi ve eğitime evrensel erişimin sağlanması ve üreme sağlığının ulusal stratejilere ve programlara entegre edilmesi
8. Finansal riskten korunmayı, kaliteli temel sağlık hizmetlerine erişimi ve herkesin güvenli, etkili, kaliteli ve uygun fiyatlı temel ilaçlara ve aşılara erişimini de kapsayan evrensel bir sağlık güvencesi sisteminin oluşturulması
9. 2030'a kadar zararlı kimyasallardan ve hava, su ve toprak kirliliğinden kaynaklanan hastalıkların ve ölümlerin sayısının büyük ölçüde azaltılması
10. Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi'nin bütün ülkelerde, uygun görüldüğü şekilde uygulanmasının güçlendirilmesi
11. En çok, gelişmekte olan ülkeleri etkileyen bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıklar için aşılar ve ilaçlar geliştirilmesinin desteklenmesi, gelişmekte olan ülkelerin kamu sağlığının korunmasına yönelik esnekliklere ilişkin Fikir Mülkiyeti Haklarının Ticari Niteliklerine İlişkin Anlaşma hükümlerini tamamıyla uygulayabilme hakkını onaylayan Doha Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPS) ve Kamu Sağlığına İlişkin Deklarasyona uygun olarak, uygun fiyatlı temel ilaçlar ve aşılara erişimin sağlanması ve özellikle herkesin ilaçlara erişiminin sağlanması
12. Özellikle en az gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan küçük ada devletleri olmak üzere gelişmekte olan ülkelerde sağlık hizmeti finansmanının ve sağlık işgücü istihdamının, geliştirilmesinin, eğitilmesinin ve devamlılığının önemli ölçüde artırılması
13. Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere bütün ülkelerin ulusal ve küresel sağlık risklerine karşı erken uyarı, riski azaltma ve risk yönetimi kapasitelerinin güçlendirilmesi.
Değerlendirme ve Sonuç
Yukarıda yapılan değerlendirmeler ve verilen hedefler dikkate alındığında küresel ölçekte "Sağlık ve Kaliteli Yaşam" güvencesinin sağlanması için küresel işbirliğiyle çok yönlü çalışmalara ihtiyaç bulunduğu görülmektedir.
Sonuç olarak Birleşmiş Milletler Küresel Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları arasında üçüncü sırada yer alan "Sağlık ve Kaliteli Yaşam" güvencesinin sağlanması için yüksek kararlılıkla çalışmak ve bunun için uluslararası işbirliğine olan ihtiyacı öne çıkarmak ve sürekli taze tutmak gereklidir. Buna göre BM'nin bu önemli amaca ulaşmak yönünde uluslararası işbirliğini ve dayanışmayı tesis ederek alınan kararları hayata hakim kılması beklenmektedir.