Hem hâlihazırda işlem yapan hem de merak edip, ilgilenen yatırımcılar için kısaca Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VIOP) nedir sorusunun cevabına bakacak olursak; kısaca Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev ürünlerin alım satımının gerçekleştiği piyasadır.
Kaldıraçlı işlem düşünülen piyasaların içerisinde de en önemli enstrüman ve Pazar yerlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Hafta içi normal seans saatleri 09:30-18:15 saatleri iken sadece endeks vadeli işlem sözleşmeleri ve TL/Gr Altın vadeli işlem sözleşmeleri hariç kıymetli maden işlem sözleşmelerinde akşam seans aralığı ise 19:00-23:00 saatleri arasındadır. VİOP üyesi bir aracı kurumda hesabınız olması da işlem yapabilmeniz için yeterlidir. Peki, Viop sözleşmeleri dediğimizde ne anlamalıyız?
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası sözleşmeleri; Karşılıklı iki tarafın olduğu, standartlaştırılmış ürün ve miktarı, kıymeti veya finansal göstergeyi önceden belirlenen ileri bir tarihte, bugünden anlaşılan fiyattan alma ve satma yükümlülüğü veren sözleşmelerdir. Organize vadeli işlem piyasalarında pay, endeks, döviz, kıymetli maden, enerji, faiz vadeli, yurtdışı endeksi vadeli, fiziki teslimatlı döviz vadeli, devlet iç borçlanma senedi vadeli işlem sözleşmeleri VİOP’ta işlem gören sözleşmelerdir. Opsiyon sözleşmelerinde ise pay opsiyon, pay endeks opsiyon, DolarTL opsiyon ve fiziki teslimatlı DolarTL opsiyon sözleşmeleri yer alıyor. Vadeli işlem sözleşmelerinde “bugünden anlaşılan fiyattan” işlem yaparken bu fiyat vade öncesinde nasıl hesaplanıyor dersek de; belirleyici unsurlar var. İşleme konu olan dayanak varlığın spot piyasadaki fiyatı, faiz oranı, temettü getirisi ve vadeye kalan gün sayısı VİOP’ta teorik fiyatı belirlerken kullanılan unsurlar. Denklem ise oldukça basit;
Teorik Fiyat = Dayanak Varlığın Spot Fiyatı + (Faiz Oranı – Temettü getirisi) x Vadeye Kalan Gün Sayısı
Bugün hemen hemen nerede araştırsak bazı temel kavramların olduğunu görüyoruz. Borsa İstanbul’da işlem gerçekleştiren birçok yatırımcının duyduğu bazı kavramlar var ki, VİOP konusuna girdiğimizde de incelememiz gerekiyor. İşlem pozisyonları için uzun-kısa pozisyon ve ters işlem kavramları karşımıza çıkıyor. İşlemlerin ve fiyatların yukarı doğru gideceğinin düşünüldüğü alış yönlü pozisyonlara uzun pozisyon, işlemlerin ve fiyatların aşağı doğru gideceğinin düşünüldüğü satış yönlü pozisyonlara ise kısa pozisyon diyoruz. Ters işlem ise; kısa pozisyon sahibinin uzun, uzun pozisyon sahibinin ise kısa pozisyon alarak ilk açılan pozisyonun kapatılması işlemidir. Kavramlar içerisine baktığımızda spot fiyatın üzerine taşıma maliyeti eklenerek bulunan vadeli fiyat, özellikle nakdi veya fiziki uzlaşma için kullanılmak üzere belirlenen gün sonu uzlaşma fiyatı ve bu piyasada işlem yapmak için hesabınızda bulunması gereken minimum tutara ise teminat deniyor. Başlangıç teminatı Takasbank nezdinde yatırılması zorunlu olan ve daha sonrasında teminat tamamlamak için de buraya yatırılan teminattır. Teminat tamamlama çağrısı (Margin Call) ise bu teminat üzerinden özellikle değer kaybı ya da teminat seviyesinin azami değer altına düşmesi durumunda teminatın tamamlanması için yapılan çağrıyı ifade eder. Taşıma maliyetlerine baktığımızda bunları finans, depo ve sigorta maliyeti olarak özetleyebiliriz. Özellikle taşıma maliyeti mallara ilişkin vadeli fiyatın hesaplanmasında depo ve sigorta maliyetleri ile dikkate alınırken finansal araçlarda vadeli fiyatın hesaplamasında sadece faiz maliyeti dikkate alınır.
Vade Tarihinde Fiziki Teslimat veya Nakdi Uzlaşma
Fiziki uzlaşma vadeli işlem ve opsiyon piyasasında vade tarihinin sonlanması durumunda daha önceden anlaşılan herhangi özelliklere sahip bir ürünün fiziki olarak elden ele teslimatıdır. Bu ürünler buğday, pamuk, altın, dolar olabilir ki bizim borsamızda bu ürünlerin özellikleri veya hangisinde nakdi hangisinde fiziki teslimat olduğu önceden ayrıca belirtilmiştir. Nakdi uzlaşma ise; sözleşme fiyatı ile vade tarihinde cari fiyat arasındaki fark kadar tutarın iki kişi ya da kurum arasında nakden el değiştirmesidir.
İşlem gören sözleşmelerin kodu nasıl okunur?
Büyük harf "F" ile başlayan ve "_" ile devam eden yani; “F_” kısmı İngilizce Future’ın kısaltmasıdır ve vadeli işlem sözleşmeleri kodlarının başında yer alır. Sonraki basamakta ise hangi dayanak varlığın olduğunu belirten bir kod yer alır. Örneğin dayanak varlık endeks 30 ise “F_XU030” olarak kod devam eder. Daha sonraki 4 basamakta ise vade tarihi yer alır. Örnek verecek olursak; Ekim 2023 vadeli sözleşme için son 4 basamak “1023” olur. Sonuç olarak Ekim 2023 vadeli endeks 30 kontratı için kod “F_XU0301023” olarak yazılmaktadır.
Peki, Kimler Neden VİOP tercih edebilir?
Kendini hedge’lemek (Sigortalamak) isteyen, farklı bir pazarda veya farklı bir vadede döviz, altın riskinden ya da tarım ürünlerinde olabilecek bir bilinmezlik üzerinden riskten korunmak isteyen yatırımcılar vadeli piyasalarda spot piyasadaki pozisyonlarının tersi yönünde pozisyon alırlar. Bunun yanı sıra fiyat beklentileri çerçevesinde kar elde etmek amacıyla yatırım yapan kişiler veya kurumlarda pozisyon alabilirler. Vadeli piyasalar özellikle kaldıraç etkisi sebebiyle spekülatörlere oldukça önemli fırsatlar sunar. Bu yatırımcı tipinin risk alma konusundaki isteklilikleri diğer piyasa katılımcılarına taşıdıkları riski spekülatörlere devrederek riskten korunma imkânı sağlar. Ayrıca arbitraj fırsatından yararlanmak isteyen yatırımcılar da bu piyasada işlem yapmayı değerlendirmektedir. Özellikle arbitrajcıların ve zaman zaman spekülatörlerin de piyasada olması bir piyasa dengeleyici unsuru olarak da karşımıza çıktığını söyleyebiliriz.
VİOP’ta Vergilendirme Nasıl Oluyor?
Özellikle pay ve pay endeksine dayalı sözleşmeler haricindeki sözleşmelerde elde edilen kazançlar sadece bireysel yatırımcılar tarafında tam veya dar mükellef olmanıza bakılmaksızın %10 stopaja tabii. Diğer kişiler veya kurumlar hem BSMV tarafında hem de tam mükellef sermaye şirketi/yatırım fon ve ortaklıkları ile dar mükellef sermaye şirketi/yatırım fon ve ortaklıkları stopajdan muaf tutulmaktadır.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası; riskten korunmak için hisseye ister pay ister endeks tarafında bir alternatif olması açısından oldukça önemli. Özellikle teminatın yeterli olmadığı durumlarda yukarı ve aşağı hareket beklentilerininnet bir risk karşılığında Viop tarafında daha büyük bir getiri sağlama potansiyelinin de olduğunu söylemek gerek.
Merkezi İstanbul Maslak’ta bulunan Ahlatcı Yatırım Menkul Değerler A.Ş. İstanbul Göktürk, Ankara İrtibat Büroları ve Çorum Şube ile BİST, VİOP, Forex, Opsiyon ve Yurtdışı Vadeli Ürünler (Futures), Bireysel Portföy Yönetimi ve Kurumsal Finansman alanlarında hizmet vermektedir. Ahlatcı Yatırım markasıyla sermaye piyasası faaliyetlerine başlayan kurumumuz, kalite ve güven prensiplerine bağlı, kurumsal bir yönetim yapısına sahiptir. Sizde yatırımlarınızı Ahlatcı Yatırım’da değerlendirebilirsiniz.
Çorum Şube İletişim Bilgileri;
Gülabibey Mahallesi, Eğridere Sokak No:17 Merkez-Çorum
Çağrı Merkezi:
444 0 968 - 0850 450 0066
İletişim:
tel : +90 364 211 1019
fax : +90 212 290 2141
E-mail:
