Kaygı, psikolojik ya da çevresel olaylar karşısında gösterilen duygusal reaksiyonlara verilen tepki şeklinde ifade edilmektedir. Kaygı her ne kadar korkuya benzer bir durum olsa da sorun ve kaynağın belirsiz olması, süresinin uzun sürmesi ve şiddeti açısından korkudan ayrılmaktadır.
Sınav Kaygısının Özellikleri
* Kaygı ve performans arasındaki ilişkide orantı bulunmaktadır. Bireyde çok yüksek ya da çok düşük bir kaygı oranı varsa performans ve başarı da düşük olacaktır.
* Yüksek kaygı düzeyi öğrenmeye engel olurken düşük kaygı düzeyi öğrenmeyi kolaylaştıracaktır. Kaygı öğrenme sürecinde var olması gereken bir uyarıcıdır.
* Başarısız sayılan öğrencilerin kaygı düzeyleri başarılı sayılan arkadaşlarına göre daha yüksek orandadır.
* Sınav kaygısı, sınav öncesi andan başlar. Sınav anında da devam eder. Sınav sonrasında dahi rahatlama yerine sınava ilişkin kaygı yaşanabilir.
Sınav Kaygısının Nedenleri Nelerdir?
* Ebeveynlerin çocukları üzerindeki tutumu çok önemlidir. Özellikle çocuğun başarısı aile içinde önemsenmiyor, küçük görülüyorsa çocuk kendini değerlendirecek olan sınavlara karşı büyük bir kaygı duyacaktır. Başarmaya ilişkin kendine olan güveninde de azalma gözlenmesi olağandır.
* Otoriter ya da tutarsız anne-baba olma sınav kaygısının oluşumunda etkilidir.
* Aile içi beklentiler çocuğa başkaları üzerinden yansıtılıyorsa ve çocuk bir kıyaslamaya dahil ediliyorsa sınav kaygısı yine kaçınılmaz olacaktır. Kardeş, ağabey/abla, Yeğen, komşu çocuğu gibi başarı örnekleri çocuğu motive etmez aksine hayal kırıklığına neden olur.
* Çocuktan beklenenlerin kapasitesi dahilinde olması önemlidir. Çocuk, beklenenleri karşılayamayacağını anladığında kaygıdan daha büyük psikolojik problemlerle karşı karşıya kalacaktır.
Sınav Kaygısı Belirtileri Nelerdir?
Sınav kaygısına ilişkin belirtiler, fiziksel ve psikolojik olarak iki şekilde ortaya çıkabilmektedir. Bunlar;
Fiziksel Belirtiler
* Kan dolaşımı ve nabız artar.
* Solunum hızlanır.
* Gözbebekleri büyür.
* Ter bezleri hızlı çalışır.
* Sınav öncesi ve anında mide bulantısı, ağrısı yaşanabilir.
* Uyumada güçlük yaşanabilir.
Psikolojik Belirtiler
* Sınav sonucunun kişisel değerini belirleyeceğini düşünüp hayattaki başarısını sınava bağlayabilir.
* Kaygısı girdiği tüm sınav notlarını olumsuz yönde etkileyebilir.
* Okula gitmeyi reddetme gözlenebilir.
* Her sınav öncesinde huzursuzluk ve davranışlarda sıkıntılar görülür.
* Sınav öncesi yaşanan olaylara aşırı duyarlı tepki verilebilir.
* Sınavlara hiçbir zaman tam olarak hazırlandığını hissedemez.
Anne-Babalara Sınav Kaygısı İçin Öneriler
* Kaygıya geniş açıda bakmak önemlidir. Bunun için çocuklara küçük yaşlardan itibaren sorumluluk vermek gerekmektedir. Kendi yaşı doğrultusunda problemlerini kendisinin çözmesine izin verin. Zorlandığı yerlerde destek olun ancak sorun çözme gücünü engellemeyin.
* Anne- baba olarak sizi kaygılandıran durumlarla nasıl başa çıktığınızı aile içinde gösterin. Bu çocuğunuza sınav kaygısıyla baş etmede model olacaktır.
* Çocuğunuzu her an dinlemeye hazır olun ve bunu hissettirin. Kendisini kaygılandıran konular hakkında rahatça konuşabileceği bir ortam sağlayın. Ailesiyle kaygılarını paylaşabilen çocuğun kaygı düzeyi azalacaktır.
* Kaygı durumunu paylaşan çocuğun konuşmasını bölmeyin. Öğütlerle onun savunmaya geçmesini sağlamayın. Çocuklar kaygıları hakkında öğüde değil paylaşıma ihtiyaç duyarlar.
* Sınavın bir kişisel değerlendirme ölçütü olmadığını, başarısızlığın onun değerinden eksiltmeyeceğini açıkça iletin. Ailesinden koşulsuz kabul göreceğini bilen çocuğun kaygı düzeyi yine azalacaktır.
* Sınavlar hakkında konuşurken kısa da olsa başarısızlık yönünden de bahsedebilirsiniz. Sınav sonuçlarının gerçekçi yönüne de hazırlayabilirsiniz.
* Sınav sonucu kadar sınavlara hazırlanma sürecini de takdir edin.
* Çocuğunuzun olumlu yanlarını görmeniz önemlidir. Sizi bir ayna gibi gören çocuğunuzun kendine yönelik bakış açısı da olumlu olacaktır. Benlik saygısı yüksek olan çocukların sınav kaygısı normal düzeyde seyretmektedir.
Son olarak, tüm sene emek verilen bir sınava ilişkin kaygı duymak oldukça normaldir. Sınav zamanı yaklaştıkça artan kaygı için çocuğu rahatlatan etkinliklere izin verebilirsiniz. Bu etkinliklerde beraber olarak kendinizi onların yanında hissettirebilirsiniz. Yakın zamanda yapılacak olan hem liselere hem de üniversitelere giriş sınavlarına katılacak olan tüm öğrencilere başarılar dilerim. Aynı zamanda da sınava katılacak her bir öğrenciye hayatın uzun bir yol olduğunu ve o yolda her daim aydınlığın sizi bulacağını hatırlatmak isterim. Her birinizin varlığının ve çabasının aileleriniz ve öğretmenleriniz için yeterli olduğunu unutmayın.