Bilimsel gelişmeye önem veren ülkeler her dönmede kendini göstermiş, refah seviyesi yükselmiştir. Büyük Selçuklu Devletinde de eğitime önem verilmiş, ilk medrese Tuğrul Bey zamanında 1046 yılında Nişabur'da açılmıştır. Sultan Alparslan, zamanında eğitim devlet politikası haline gelmiş eğitim-öğretim ücretsiz olup öğrencilere maaş bağlanmıştır.
Bu dönemde vezir Nizamülmülk, eğitime farklı bir bakış açısı kazandırarak devrin en seçkin eğitim kurumları olan Nizamiye medreselerini kurmuştur. Nizamiye Medresesi dünyanın ilk üniversitesi kabul edilmektedir. Devrin ünlü bilim adamlarını Bağdat'a toplamış büyük bir kütüphane oluşturulmuştur. Nizamülmülk burslu eğitimin öncüsü olmuştur. Bu eğitim politikası o zamana kadarki dünya tarihinde benzeri olmayan ileri bir anlayıştır. Geçerliliğini günümüzde dahi koruyan, birçok bilim dalında çalışmalar yapılmıştır.
Büyük Selçuklu Devleti döneminde Farabi, İbn-i Sina, Gazali, Ömer Hayyam gibi önemli bilim adamları yetişmiştir. Selçuklu devlet adamları başta Tuğrul Bey, Alparslan, Melikşah ve Nizamülmülk olmak üzere bilginlere, sanatkârlara büyük saygı göstermişlerdir. Buralarda yapılan çalışmalar sonucu Ömer Hayyam başkanlığında bir kurul tarafından Celali Takvimi düzenlenerek Sultan Melikşah'a sunulmuştur.
Melikşah zamanında Isfahan'da rasathane kurulmuştur. Dönemin ünlü matematikçisi Ömer Hayyam'ın başkanlık ettiği bir kurum, Sultan Melikşah adına yeni bir takvim düzenlenmiş bu takvime Celali Takvimi adı verilmiştir. Türk -İslam devletlerinde yetişen ünlü bilim adamlarından şunlardır:
Farabi: Matematik, fizik, astronomi, mantık, psikoloji, ve siyaset alanlarında 160 kadar eser vermiştir. İhsaü'l-Ulum (Bilimlerin sınıflandırılması) adlı eserinde bilimlerin tasnifini yaptı. Avrupa'da, Alfarabius adıyla tanınan Farabi'nin eserleri uzun yıllar Avrupa üniversitelerinde okutulmuştur.
Bîrûni: Matematik, astronomi, tarih, coğrafya, felsefe, fizik, alanındaki çalışmalarıyla ünlüdür. Gazneli Sultan Mahmut'un Hint seferlerine katılan Bîrûni, bu ülkenin inançları, dinsel ve kültürel durumu hakkında eserler yazmıştır.
İbni Sîna: Çeşitli alanlarda 200'den fazla esere sahip olup tıp, fizik, mantık ve felsefe alanında ün kazanmıştır. El Kanun Fi't-Tıp adlı eseri, Avrupa'da ders kitabı olarak okutulmuştur. Büyük Selçuklu Devleti dönemindeki bilimsel gelişme, Anadolu Selçuklu Devletince de sürdürülmüş, Anadolu'da refah düzeyi yükselmiş, tarihte ilk sigorta Anadolu'da bu dönemde uygulanmıştır. Çorum'daki Muradı Rabi Camii de bu dönmede: Sultan III. Alâeddin Keykubad (1284-1303) zamanında yapılmıştır.
Türk-İslam Dünyasında ayrı bir yere sahip olan: Anadolu Selçuklu Medreseleri arasında: Konya'daki İnce Minareli Medrese ve Karatay Medresesi, Sivas'taki Çifte Minareli Medrese, Gök Medrese ve Buruciye Medresesi, Erzurum'daki Yakutiye Medresesi ve Çifte Minareli Medrese, Kayseri'deki Sahibiye Medresesi ve Çifte Medrese ile Kırşehir'deki Cacabey Medresesi'ni sayabiliriz.
Bu dönemde: Mevlana, Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre ve daha başkaları, insan odaklı düşüncenin temelini atmışlar, Avrupa'da doğduğu söylenen hümanizmin fikrî altyapısını oluşturmuşlardır. Avrupa'da Rönesans hareketinin doğuşunda Anadolu Selçuklu medeniyetinin rolü büyüktür. Batıdan Haçlı seferlerinin, Doğudan Moğol istilasının arasına kalmış olan Anadolu Selçuklu Devletinin dağılışı ile yerini alan beyliklerden: Osmanlı Beyliği bir çınar gibi üç kıtaya yayılarak dünyanın en büyük üç İmparatorluğundan biri olmuş, Türkiye Cumhuriyeti'nin temelini oluşturmuştur.