Bireyler ebeveynlerine bağımlı olmaktan çıkıp bağımsız yetişkin bireyler olmaya çabalarken kendilerine ilişkin karar verme durumlarıyla karşılaşmaya başlarlar. Yetişkinler için karar almak zordur ancak yetişkinliğe adım atmak için mücadele eden bir genç için karar verme daha da zorlayıcıdır. Gençler için henüz mevcuttaki seçeneklerin olası sonuçları hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Eylemlerinin sonucu zihinlerinde canlandırmış olsalar bile kişisel olarak tecrübe etmedikleri için sonucun önemini ya da ağırlığını önemsemeyebilirler. Tam tersi olarak da sonuçların önemini abartabilirler ve karar vermekten kaçınabilirler.
Bütün bireyler karar verme aşamasında hem çevresel baskılardan hem de diğerlerinin yetenek, güdü ve kişisel özellikleri hakkındaki inançlarından etkilenirler. Karar vermeyi kolaylaştırmak ve uygulamaya koymak için çoğu zaman diğerleriyle iş birliği yapmak gereklidir. Ayrıca bireyler verdikleri kararın sonuçlarını tahmin ettiklerinde gereğinden fazla iyimser davranabilirler. Aşırı olan iyimserlik, olaylar hakkında gerçekçi olmayan bir kontrol bende hissini de beraberinde getirerek hayal kırıklığı yaratabilir.
Olaylar karşısında talep üzerine karar vermek gerekebilir. Böyle durumlarda düşünmeden alınan dürtüsel kararlar olumsuz sonuçlara neden olabilir. Talep için bir karar verme gerektiğinde bireyler, dikkatli bir biçiminde enine boyuna düşünülmüş bir süreç izlemelidir. Bu süreçte kişilerin savunmacı tavrı bir kenara bırakarak kendi kaynaklarını kullanmaları önemlidir. Karar vermede kişisel değerleri göz önünde bulundurmak ve istenilen hedef doğrultusunda çalışmak gerekir.
Verimli bir karar verme süreci için 7 önemli basamak saymak mümkündür.
1. Verimli olmayan karar verme süreçlerini belirlemek.
2. Değişmenin ve değişememenin oluşturduğu riskleri keşfetmek.
3. Hayat tarzını göz önünde bulundurarak hedefleri belirlemek.
4. Karar verme sürecinin sonundaki kayıpları belirlemek.
5. Diğer alternatifleri incelemek.
6. Verilen kararlar hakkında bilgilendirmek.
7. Verilen karara bağlı kalabilmek.
Verimli olmayan karar
verme süreçlerini belirlemek.
Bireyler ilk olarak karar verme sürecinde nasıl bir davranış yolu izlemesi gerektiğini belirlemelidir. Karar verme sürecinde yaşanan stres doğaldır. Bu stresin sebebi verilen kararla yaşanacak olan kayıplardır.
Değişmenin ve değişememenin
oluşturduğu riskleri keşfetmek.
Değişim iyiye yönelik olsa bile değişim kararı verildiğinde genellikle bireyler sıkıntılı bir süreç yaşarlar. Öncelikle değişime ilişkin kendi duygularıyla başa çıkmaları gerekmektedir. Değişimin olduğu yerde yaşanacak kayıplar da olduğu için kaygı ve kararsızlık duygularının ön planda olması olasıdır. Değişim süreçlerine genellikle belirsizlik hakimdir. Sonuçların olumlu ya da olumsuz olacağı belli olmadığı için bu süreçteki riskleri belirleyerek karar vermek gerekmektedir.
Hayat tarzını göz önünde
bulundurarak hedefleri belirlemek.
Kendi hayat tarzına benzer karar verme girişiminde bulunmak alınan kararın verimli olmasını sağlayacaktır. Hayat tarzı göz önüne alınarak verilen kararlar önceden alınmış kararları da olumlu yönde etkileyecektir.
Karar verme sürecinin
sonundaki kayıpları belirlemek.
Verilen tüm kararlar bireylerin hayatlarında birtakım kayıplar meydana getirir. Ayrı eve çıkma kararı veren bir birey özgürlüğünü kazanırken ebeveyn desteğini, maddi rahatlığı ve güvenceyi kaybeder. Bireyler bazen özgürlük, güç kaybı gibi kişisel kayıpları kendilerine başka yararlar sağlayan kararlar alarak da telafi edebilirler. Ancak bazı durumlarda bu durum söz konusu değildir. Karar verme süreciyle beraber yaşanan kaybın telafi edilemeyeceğini kabullenerek diğer alternatifler denenmelidir.
Diğer alternatifleri incelemek.
Karar verme süreci içindeyken birçok alternatife sahip olmak doğaldır. Bu alternatifleri bir kağıda yazarak elemek tavsiye edilebilir. Çok sayıdaki seçenek düşünülmeli ve bu seçeneklerle ilgili birey kendi içinde bir konuşma gerçekleştirmelidir. Yapılan bu konuşma sırasında alternatifler keşfedilir. Alternatifler sırasıyla keşfedildikten sonra olumlu ve olumsuz yanları göz önüne alınarak elenir ve uygun karar verme süreci elde edilebilir.
Verilen kararlar hakkında bilgilendirmek.
Verilen karar sonrası bireylerin konuyla ilgili harekete geçmesi beklenir. Ancak bu süreç için bireyin hazır olması gerekir. Verilen karar diğer insanları da ilgilendiriyorsa harekete geçmeden önce ilgili kişilere de bilgilendirme yapılmalıdır. Diğer insanların vereceği tepkiden çekinen biri için bu durum oldukça zorlayıcı olabilir. Alacağı tepkilerden çekinen birey verdiği kararı açıklamadan önce durumu kendi kendine prova ederek ve olası sonuçları göz önünde bulundurarak kendini hazırlayabilir.
Verilen karara bağlı kalabilmek.
Zorlu bir değişimi içeren kararları uygulamak kadar sürdürebilmek de zordur. Birey verdiği kararla ilgili baskı ve diğerlerinden olumsuz geri bildirim gördüyse kararı sürdürmedezorlanacaktır. Verilen kararlar uygulanmaya ilk başlandığında bireylerde heyecan hakimdir ancak zamanla bu durum strese dönüşebilir. Ortaya çıkan stresle mücadele edebilen bireyler kararlarına bağlı kalacaklardır. Bu noktada önemli olan verilen kararın sorumluluğunu alabilmektedir.