Ülkemizde en çok tartışılan konulardan birisi de 2. El oto piyasası.
Altın çıktı, ikinciel araçlar zamlandı.Dolar kuru arttı,ikinci el piyasası arttı, enflasyon, pandemi hep bir mazeret ama sürekli oynak bir piyasa.
Bu kadar değişkenlik gösteren bir ortamda ikinci el oto piyasasının baş aktörleri galericiler neler söylüyor, neyden muzdaripler, beklentileri, şikayetleri neler? Yetkililerden talepleri neler araştırma haberimizde bu konulara değineceğiz.
Galerici esnafına ikinci el balonu söndü mü?
Sıfır araçtan daha pahalı olan ikinci el araçlar sektöre ne gibi zaralar verdi?
Geçtiğimiz yıl Aralık ayında ortalama bir araç ne kadardı? Şimdi ne kadar?
Güvenli satışın piyasaya etkisi ne oldu?
TBMM'den 25 yaş üstü aralar için ÖTV muafiyet yasası çıksa piyasaya ne gibi etkisi olur?
Galericilerin yetkililerden talep ve beklentileri neler? Bunları sorduk işte aldığımız cevaplar.
TUGİCARS – TUĞRUL UYSAL: BALON SÖNDÜ VE FİYATLAR YAVAŞ YAVAŞ NORMALE DÖNDÜ
İlk iki soruyu birbirine bağlantılı olarak görüyorum. Belirli bir kesim tarafından seçim öncesi piyasayı bilinçli olarak şişirilmesiyle fiyatlarda yükselişler oldu. Seçimin ardından bu balon söndü ve fiyatlar yavaş yavaş normale döndü. Araç ihtiyacı olmamasına rağmen yatırım amaçlı araba alanlar piyasanın şişmesinde büyük etken oldular. Sıfır araç bayilerinin de bu duruma farklı refleks göstermesiyle piyasada araba yok algısı baş gösterdi ve görünürde ikinci el olan ancak 3, 5, 50 kilometrede olan araçlar bayii satış fiyatından daha yüksek fiyatlarda satılmaya başlandı. Bu durum parası olanlara fırsat doğurdu ve araç stoklamalar başladı. Taki hükümetin çıkartmış olduğu yasa düzenlemesine kadar. Bu çıkan yasa etkisini biraz olsun gösterdi ve geri çekilmelere ve stoktaki araçların piyasaya makul fiyatlara sürülmesine sebep oldu.
Geçtiğimiz Aralık ayında ilimizde en çok sattığımız ortalama bir aracın fiyatında yüzde 20 civarı bir geri çekilme mevcut. Bu geri çekilmenin başlıca sebebinin stok yapanların elindeki araçları çıkartarak parayı yüksek faiz getirisine bağlaması olarak görüyorum. Güvenli satış uygulamasına gelirsek çok faydalı bir uygulama, 81 ilde güven ortamı oluştu. Tüm bankaların sisteme entegre oluşu alıcı ve satıcı memnuniyetle karşılandı. Olası dolandırıcılıkların önüne geçecek bir uygulama olarak görüyorum. 25 yaş araç yasası şu anda tasarı olarak gündemde çıkarsa modeli yüksek aracı olanlar sıfır araca yönelir, 25 yaş üzeri araç piyasası yükselir, bulmak zorlaşır, bu da hurda araç piyasası oluşturacaktır. Yani piyasa her türlü malı ucuza vermeme tarafına gidecektir. Galerici esnafı olarak yetkililerden beklentilerimiz yüksek faizin bir an önce sonlanması. Parası olan piyasaya para aktarmak yerine bankalara para girişi yaptığı için alım satım düşük. Ne zaman düşük faizler gelir o zaman daha canlı bir piyasaya tanıklık ederiz. Ayrıca esnaf kefalet gibi esnafa kredi veren kuruluşların da galerici esnafına yüksek kredi imkanı sunmasını bekliyoruz. En azından orta sekment bir araç alacak kadar verilecek kredi galerici esnafına sermaye olabilir. İşçi maliyetleri, dükkan kiralarının çok yüksek olması, sarı sitenin ücretinin yüksekliği gibi giderlerimiz var bu bağlamda devlet desteğine ihtiyacımız var. Devletimiz bize en büyük desteği al satçılığın önüne geçerek verebilir. Biz belgeli olarak bu işi yaparken belgesiz kişiler ikinci gelir olarak araç alıp satıyor buna dur denmeli diye konuştu.
SOFTAOĞLU OTOMOTİV RENT A CAR MURAT – EMRE SOFTA: YETKİ BELGESİ OLMAYAN AL-SATÇILARA İZİN VERİLMEMELİ
Dünya genelinde sıkıntılara sebebiyet veren pandemi döneminde halkta büyük panik oluştu. Büyük salgının ani ölümlerle sonuçlanması elinde parası varken bunu harcayamama ve kaybetme korkusu oluşmasından dolayı hiç ihtiyacı yokken araba, ev, bağ, bahçe alma yoluna gidildi ve fiyatlar dolaylı olarak arttı. Araba piyasasında bu durum biraz daha vahim noktalara geldi. Hem çip krizinin baş göstermesi hem de pandemi birleşince parası olan araba stoğuna yöneldi ve bayide bulunmayan sıfır araçlar ikinci elde çok daha yüksek paralara satışa sunuldu. Galerici esnafı bu durumdan etkilenirken parası olan, araç olduğu halde yok diyerek yüksek fiyata araç satan bayiler, al sat yapan kesim büyük vurgun yapmış oldu. Geçtiğimiz yıl Aralık ayı ile bu yıl aralık ayını baz alırsak yüzde 25-30 civarında fiyat düşüşleri mevcut. Tabi bu geri çekilmeler marka, model araç kilometresi baz alındığında değişiklik gösterebiliyor. Güvenli ödeme yöntemi şehirlerarası satışlar için güzel bir uygulama ancak şehir içi satışlarda olmaması gerektiğini düşünüyorum. Hiç banka hesabı olmayan, ilçeden, köyden gelen alıcılar olabiliyor, teknoloji ile arası iyi olmayan kullanıcılar var. Yani şehir içi şehir dışı ayrımı olmalı. Yasa meclisten geçerse ikinci el piyasasında tutmaz. 70 bin 300 bin arasında 25 yaş üstü araç var. Memur kesime yarar bu yasa, alt kesim 80 - 150 bin liralık arabayı hurdaya ayırarak sıfır araç alamaz.
Yetkililerden en önemli isteğimiz galerici esnafına alma zorunluluğu olan yetki belgesi olmayan bireylerin birden fazla araç alıp sattırılmaması. Şu anda bir bireyin üç araç alım satım hakkı var bu hakkı al satçı diye bilinen ayakçılar eşi, babası, annesi, dayısı, halası, kızı, oğlu derken belgesiz bir sürü araç alıp satıyorlar. Biz dükkanımızda vergimizi, kiramızı, personel maaşını, sigortasını öderken arkadaşlar tabiri caizse malı götürüyorlar. Devletimizin bu duruma acil el atması lazım. Birde şu yüksek faiz belasından kurtulmak gerekiyor. Vatandaş yıllarca kıyıda köşede biriktirdiğine ek düşük kredilerle birşeylerin sahibi olabiliyordu. Bu duruma alışkın olunca yüksek faiz gelince ev araba alımı durdu bankalar devreye girdi şimdi piyasada olması gereken para sıcak sıcak bankada yatıyor. Bu da piyasada krize yol açıyor.
MUKO OTOMOTİV MUSTAFA ERCAN: OTO GALERİCİLER GÜNAH KEÇİSİ OLDU
Pandemi dönemindeki al satçıların fazlalığı balonu şişirirken, parası olan arabayı stok yaptı. İstediği fiyatı yazdı. Piyasada onların sistemine ayak uydurdu ve hiç akla gelmeyecek seviyelerde ikinci araç fiyatlaması görüldü. Bunun ikinci perdesi de seçim öncesi oldu ancak hükumetin çıkartmış olduğu yasalar bu balonu bir nebze olsun söndürdü. Bu balonun cazibesine kapılan birçok galericilerin elinde yüksek fiyata satarım piyasada gidiyor diye ederinin üstünde aldığı arabalar maalesef elinde kaldı. Balon sönünce zararına satışlar oldu ve bu durumdan en çok etkilenen ikinci el satıcıları oldu. Kayıt dışı satıcıların çoğalması gerçek belge ile çalışan galericileri vurdu. Yüzde 10 kazanan oto galerici günah keçisi oldu. Geçtiğimiz yıl Eylül ayından itibaren düşüş eğilimi vardı. Ağustos 2024’te tekrar yükseliş oldu ve bu fiyatlama şuanda da devam etmekte. Marka modele göre fiyatlar değişkenlik gösteriyor. 2025’in ilk çeyreğinde yüzde 25-30 oranında artış beklentisi var. Arz talep bu fiyatlamayı belirleyecektir. Güvenli satış aslında üç yıldır var. Ancak geçtiğimiz ay sonu itibari ile zorunlu hale geldi. Bence teknik altyapısı hazır olmadan başladı. Özellikle hafta sonu satışlarında bağzı bankaların sorgu ekranları kapalı oluyor. EFT yapılamıyor. Bunlar giderildiği takdirde dolandırıcılığın ve kayıt dışılığın önüne geçilecektir. Kanun teklifi çok güzel ancak önceki hurda yasasında olduğu gibi hurdaya ayrılan araçlar tekrar piyasaya sürülmesin. İkinci ele bir etkisinin olacağını düşünmüyorum ama temizlik olur. Al satçılar dükkanı olmayan alım satım yapamasın. Belgelerimizi bizler aldık ama bu şekilde bir anlamı olmuyor. Kira vergi veren bizler para kazanan başkaları. Birde yeni yasada araba alındığı gün sigorta yapma zorunluğu var. Bu durumdan galericilerin muaf tutulması gerekiyor. Bu esneklik sağlanmadığı zaman trafik sigortası bedelinin araç fiyatlarına yansıması gündeme gelebilir. Bu durumda ikinci el otomobil piyasasında fiyat artışlarına yol açacaktır. Alınan kararın bireysel alım-satım işlemleri için doğru olduğunu fakat galericiler için sorun teşkil ettiği düşüncesindeyim. Tabi ki faizlerin düşmesi lazım piyasaya sıcak para girmiyor. Bu tüm sektörleri zorlayan bir durum. İnsanların yatırım yönü direk banka oluyor.
AKTÜRK OTOMOTİV ORHAN GAZİ AKSUNGUR – CAN OCAKTÜRK: YASA ÇIKARSA YENİ ARAÇLAR İÇİN FAYDA SAĞLAR
Sıfır araçlara ulaşılamadığı için ikinci el fiyatları çok arttı. Birden fazla nedeni var korona dönemi, çip krizi, seçim gibi. Parası olan fırsatçılar stok araç yapınca uçuk fiyatlar görüldü. Belirli esnaflar al satçılar sebebiyet verdi. Bu balonu çıkan yasalar dizginledi. Yasa çıkmamış olsa şu dönemde bir çok esnaf dükkanına kilit vurmuştu. Ancak piyasada güvensizlik oluşturdu. Galericiliği sekteye uğrattı. Geçtiğimiz yıla göre yüzde 15-20 oranında bir yükseliş var. Yaz aylarında bu rakam daha yüksekti. Yıl sonuna doğru düşüş oldu bunda bayilerin sıfır araç kampanyalarının etkisi oldu. Güvenli satış sistemi adı gibi piyasaya güven verdi. Bizler için iyi bir uygulama al satçılar, memur, imam, berber, kasap ayakçılara engel oldu. Kayıtlı sistem vergi kaçırmaların biraz olsun önüne geçti. İş kolu neyse kişiler onunla uğraşsın. Biz vergi verirken diğer taraftan ikinci iş olarak yapılmasının önüne geçilmeli. Yüksek faiz alım satıma mani oluyor. Esnaf olarak faizlerin düşmesini bekliyoruz. Yasa çıkarsa yeni araçlar için fayda sağlar. Fırsatçılara imkan vermeyecek düzenleme yapılmalı. Araç plakası toplayarak piyasayı yükselteceklerin önüne geçilmeli.
SAKALLI OTOMOTİV HÜSEYİN SAKALLI: PİYASAYI BALON YAPANLAR BİTECEK
İkinci el araçlar yatırım aracı olarak kullanılıyordu. Kilometresi yılı, hasar kaydına bakmadan alım satım yapılıyordu. Para her türlü kazanılıyordu yani. Ancak altın fiyatları, yüksek faiz getirileri ilgiyi bu varlıklara yöneltti ve ikinci el piyasasındaki balonu söndürmüş oldu. Şimdi alıcı kilometresi yüksek araca bakmıyor. Hasar kaydı, boya her türlü detayına bakarak alım yapıyor. Satıcılar buna göre araç alım satımına başladı ve piyasada daha modelli araçları görmeye başladık. Geçtiğimiz yıla oranla yüzde 10’luk bir yükseliş var. İkinci el piyasası tekrar canlanır. Bunu canlandıracak kesim de memur kesimi olur. Yılbaşında gelecek maaş zammının ardından piyasada alım satımın kademe kademe artacağı düşüncesindeyim. İkinci el piyasasında fiyatlar şu anda çok uygun durumda. Nisan ayı itibariyle yükseliş bekliyoruz.
Güvenli satışın en büyük etkisi ayakçılar alım satım yapamayacak. Piyasayı balon yapanlar bitecek. Dolandırıcılığın önüne geçilecek. Çok güzel bir uygulama. Hurda yasanın duyumu bile hurda araçlara rağbeti artırdı. Hurdaya ayrılan araçlar piyasaya geri dönmezse amacına ulaşmış olur.
GÜLERYÜZ OTO GALERİ ZEKİ BEZAZ: GEÇTİĞİMİZ YILA GÖRE FİYATLAR HEMEN HEMEN AYNI
2 yıl önceki sıfır araçların bayiler tarafından piyasaya sürülmesi ile ikinci el balonunun söndüğünü belirten Zeki Bezaz, “Stok yapanlar piyasa düşüşü ile zarar ederek satmak zorunda kaldılar geçtiğimiz yıla göre fiyatlar hemen hemen aynı hatta düşüş bile var” dedi.
Güvenli satıştan da memnun olduklarını belirten Bezaz; “Türkiye’de ikinci el otomobil alım-satımı son yıllarda önemli değişimlerden geçti. Trafik sigortası poliçesi zorunluluğu da getirilmiş durumda. Bu yeni düzenlemeyle, araç alıcıları satın alma işlemi sırasında araç için trafik sigortası yaptırmak zorunda kalıyor. Özellikle galericiler aldıkları araçları sergilerken, trafiğe çıkmayan araçlar için yıllık 15-20 bin TL arasında değişen sigorta bedelleriyle karşılaşıyor. Bu durum maliyetlerin artmasına ve dolayısıyla araç fiyatlarının yükselmesine neden olabilir” şeklinde konuştu
Alınan kararın bireysel alım-satım işlemleri için doğru olduğunu fakat galericiler için sorun teşkil ettiğini vurgulayan Bezaz; “Bizce doğru bir karar çünkü aracını alan kişi kendi sigortasını yaptırmalı. Ancak galericiler için bu uygulama sürdürülebilir değil” diyerek galeri işletmelerinin karşılaştığı zorlukları dile getirdi. Özellikle galericiler, araçlarını teşhir etmek amacıyla aldıkları için her araç için ayrı trafik sigortası yaptırmanın maddi olarak büyük bir yük oluşturduğunu belirtti. Bu durum galericilerin iş süreçlerini zorlaştıran önemli bir engel haline geliyor.” diyerek sözlerini tamamladı.