Yaşanılan yerin veya doğulan şehrin tarihi ve kültürel birikiminin bilinmesi ve farkında olunması aidiyet hissinin güçlenmesine ve bireyin kendini oralı olarak ifade etmesine yardımcı oluyor. Bireyin yaşadığı ve/veya doğduğu şehri iyi tanıması, söz konusu şehrin iyi tanıtılması bakımından da önemli yararlar sağlıyor. Örneğin konu Çorum ise, Çorumun tarihi ve kültürel birikiminin ne kadar önemli ve değerli olduğunu bilmek; "Evet ben Çorumluyum, Çorum'u çok severim çünkü…" demeyi güçlendiriyor. Dolayısıyla şehrin tanıtımına önemli katkılar sağlayabiliyor. Üniversiteye başladığımız seksenli yıllardan beri memleketim Güzel Çorum'un dışında yaşayan biri olarak, Çorum ve Çorumlularla ilgili olarak yaşanan güzellikleri duymak bizi mutlu etti. Tabi ki güzel olmayan uydurma rivayetleri de duya geldik ve "meyveli ağaç taşlanır" diyerek reddettik. Zaman esasen bizi haklı çıkardı ve birkaç yıl önce "Çorumlu'nun yaptığını herkes yapamaz!" gerçeğini "Sarı" romanında yazan Sayın Ahmet Tezcan kaleme aldı ve yaşanmış gerçek bir hikayeyi aktararak, kadim Osmanlı sancağı Çorum'da yaşaya gelen Çorumluların ne büyük değerlere sahip olduğunu ortaya koydu ve "meyveli ağacı taşlamayı marifet zannedenlere sessiz ama en güzel cevap verilmiş oldu.
Hakikaten Sarı Romanı'na ve kısa filmlere konu oluncaya kadar "senin yaptığını Çorumlu yapmaz!" lakırdısını söze konu edenler ve nedenini soranlar oluyordu ve yukarıda da belirttiğimiz gibi yüksek özgüvenle güzelliklerin Çorum'a ait olduğunu, asılsız ve abartılı öykülerin dedikodudan ibaret olduğunu ve "meyveli ağaç taşlanır" özlü sözünden hareketle güzel Çorum'un tarihi ve kültürel derinliğinden, kadim kültürümüzün çok önemli bir durağı olduğundan söz ettik ve söylediklerimiz muhataplarımızca saygıyla ve sevgiyle karşılandı.
Çorum'da yaşamak Çorum'u
tanımak için yeterli mi?
Elde ettiğimiz gözlem ve deneyimler gösteriyor ki, Çorum'da uzun yıllar yaşamak veya kalmak güzel Çorum'u tanımak ve anlatmak için yeterli olamıyor. O halde bu yazımızda güzel Çorum'u önce Çorumlulara ve Çorum'da yaşayanlara ve kendi kültürüne aşık tüm insanlarımızla paylaşmak istiyorum. Tabidir ki; Sayın Ahmet TEZCAN'ın SARI Romanında yer alan 1860'lı yıllarda Kuzey Kafkasya'dan yani anavatanlarından Anadolu'ya sürgün edilen ve Osmanlıya sığınan Çerkez kardeşlerimizin hikayesinin çok değerli olduğunu ifade etmek gerekiyor. Yazar Tezcan aktardığı olayda "Türk milletinin Çerkez kardeşlerine ne kadar samimi ve misafirperver davrandığını ve o dönemde Çorumlular'ın gösterdiği yüksek insani hassasiyeti yaşanmış örnek üzerinden paylaşıyor. Dolayısıyla burada Sayın Tezcan'ın "ÇORUMLUNUN YAPTIĞINI HERKES YAPAMAZ" gerçeğini ifade ettiği "SARI" romanını, her Çorumlu'nun hatta Türkiye ve Dünya gerçeklerini öğrenmek isteyen herkesin sahip olması gerektiğini de belirtmiş olalım.
Tanıtımda sivil inisiyatifin önemi
Günümüzde tüm dünyada sivil toplum kuruluşları pek çok alanda çok önemli işlevler üstlenmiş bulunuyor. Sivil inisiyatif "gönüllülük ve toplum yararı" gibi büyük bir gücü arkasına alıyor. Güzel Çorum'da yüz kadar fikir ve mesleki alanda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu bulunuyor. Bu önemli sayısal büyüklük bir yandan güzel Çorum'un tanınması ve tanıtılması adına yarar sağlayabilecek çok önemli bir güç olarak ortadayken, diğer taraftan Çorum kültürü ve değerlerinin korunması ve geliştirilmesi bakımından da büyük önem taşımaktadır. Tabii burada farklı yönleriyle güzel Çorum'u kucaklayacak bir şemsiye yapının oluşturulmasına ihtiyaç bulunduğu söylenebilir. Bu yapının güzel Çorum'u, Çorum tarihini, kadim kültürünü iyi tanımayan kent merkezinde yaşayanlarla birlikte özellikle güzel ilçelerinde doğup büyüyen değerli insanlarımıza da bütünüyle güzel Çorum'u tanıtmayı ve dışarda da temsil etmeyi görev edinmesi gerekiyor. Aynı şekilde; aidiyet duygusunu güçlendirmek için sivil toplum kuruluşları yanında kamu ve özel kuruluşlara da önemli görevler düşüyor. Özel sektörün sosyal sorumluluk projeleriyle ve kamu da ise, Üniversite, Kültür ve Milli Eğitim Müdürlükleri, Belediye gibi birimlerin öncelikle "Çorum'u Çorumlulara, Çorum'da yaşayanlara tanıtma" sürecini daha etkin hale getirmek üzere çaba içerisinde olması gerekiyor.
Çorum'u Dünya tanıyor!
Nasılsa "Dünya'nın Merkezi" Güzel Çorum'u Dünya tanıyor, bizim tanıtmamıza ne gerek var! diye düşünülebilir. Ancak bunun kolaycılık ve derinlikten uzak bir değerlendirme olduğunu görmek gerekir. Esas olan "Çorum'u Dünya'nın tanıyor olmasından ziyade; Çorum'da yaşayanların Çorum'u yeterince tanımıyor olması önemli bir gerçeklik olarak ortaya çıkıyor…
Burada örnek olarak tarihsel zenginlik bakımından Dünya'daki ender yerleşim yerlerinden biri olan Çorum'un değerini ortaya çıkaracak aşağıdaki verildiği gibi bazı sorular sorulabilir.
- Çorum, dünya genelinde İstanbul kadar tanınmakta mıdır?
- Pekala Çorum, dünya genelinde Kahire kadar tanınmakta mıdır?
- Hitit Kralı 3. Hattuşuli Mısır Firavunu 2. Ramses kadar tanınmakta mıdır?
- Boğazkale (Hattuşaş) nerededir ve Hattuşa Mısır Piramitleri kadar tanınmakta mıdır?
- Dünya'nın ilk yazılı barış antlaşması kimler arasında yapılmıştır?
- Anadolu'da Türk İslam dönemi ne zaman başlamıştır?
- Selçuklular döneminin en önemli eserleri nelerdir? Bunlardan hangilerini ziyaret ettiniz?
- Osmanlılar döneminin en önemli eserleri nelerdir? Bunlardan hangilerini ziyaret ettiniz?
- Milli Mücadele döneminde Çorum'un önemi nedir?
- Aile büyüklerinizden Milli Mücadele döneminde cephede bulunanlar varsa ne kadar tanıyorsunuz?
- İstiklal Savaşında en fazla şehit veren illerden biri olan Çorum acaba kaçıncı sıradadır?
- Ve geçmişle bugünü buluşturacak pek çok soru…
İşte güzel şehrimizle ilişkili bu sorulara cevap vermek için; okumak, dinlemek, gezmek ve görmek gerekiyor. Buna göre tüm Çorumlular ve Çoruma ilgi duyanlar konuyla ilgili yeterli bilgi birikimine ulaştırılmak üzere sivil toplum ve kamu tarafından hedef kitle olarak belirlenebilir, ilgili konuların toplumla buluşturulması üzerinde durulabilir ve Çorum'u Çorumun değerleri üzerinden tanıtmak üzere gönüllü büyük bir kitlenin oluşturulması yönünde bir inisiyatifin oluşması sağlanabilir. Kuşkusuz oluşturulan inisiyatif farklı öğretim teknikleri ve süreçleri çalıştırdığında amaca hizmet edecek sonuçları almaya muktedir olacaktır.
Çorum'u anlamak için bazı önemli ipuçları
Çorum'u anlamak için kısaca tarihsel, kültürel birikim ve roller aşağıda ele alınmıştır. Ancak bunun yanında ekonomik başarılar, zengin doğal kaynaklar ve mikro klima alanlar gibi çok önemli diğer konular da bulunmaktadır. Çorum'u tanımak ve tanınırlığını artırmak bakımından bazı önemli bilgileri özetle paylaşmak gerekirse;
1. Hitit Dönemi: Hitit Dönemi Çorum'un tanıtımda kullanılabilecek en önemli konuların başında yer almaktadır. Hititler ile Mısırlılar aynı çağda dünyanın en büyük devletleri olarak karşılıklı rekabet içinde olmuşlar, tarihin ilk yazılı barış antlaşmasını karşılıklı imzalamışlardır. Burada tarihte ilk yazılı barış antlaşmasının yapıldığı yer teması önemlidir. Yine Kadeş Savaşı, Hititler ile Mısır arasında yapılmış ve tarihte en fazla savaş arabasının kullanıldığı bir savaştır. M.Ö. 1274 yılında yapılan savaş sonunda, Hititler ve Mısır arasında tarihin bir savaş sonrasında yapılan "tarihin ilk yazılı barış antlaşması" olarak, Kadeş antlaşması Mısır firavunu II. Ramses ile Hitit kralı III. Hattuşili arasında MÖ.1269 yılında imzalanmıştır. Boğazkale( Hattuşa)'da yapılan kazılarda bulunan "Kadeş Antlaşması"nın çivi yazılı tabletinin büyütülmüş kopyası New York'ta Birleşmiş Milletler Binasında sergilenmektedir.
2. Selçuklu Dönemi: Selçuklu Dönemi de en az Hitit dönemi kadar önemlidir. Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah'ın Danişmend Beyi olan Ahmet Gazi, Amasya'yı aldıktan sonra Çorum'u da almak için Çavlı Bey'ini görevlendirmiştir. Prof. Dr. Faruk SÜMER'in araştırmalarından yapılan tespitlere göre; XVI. Yüzyılda, Amasya, Canik (Samsun), Çorum, Karahisar-i Şarki, Kastamonu, Kengiri (Çankırı), Sivas ve Trabzon sancaklarındaki yer adları incelendiğinde, Yirmidört Oğuz Boyunun 21'i yerleşmiştir. Bunlar; Kayı, Bayad, Kara-Evlu, Yazır, Döğer, Todurga, Afşar, Kızık, Beğ-Dili, Karkın, Bayındır, Çavundur, Çepni, Salur, Eymür, Ala-Yundlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva ve Kınık boylarıdır. Bölgede bu boylara ait 268 yer adı bulunmaktadır. 1174 yılına kadar bağımsız olan Danişmend Beyliği, Anadolu Selçuklu Sultanı II.Kılıç Arslan tarafından yıkılarak toprakları Anadolu Selçuklu Devletine katılmıştır. Danişmendliler zamanında Anadolu'nun büyük bir kısmı Anadolu Selçukluları tarafından ele geçirilmiştir. Ancak Haçlı ordularının Ankara'ya yürümesi üzerine, Ankara Emiri olan Fetih Han Çorum Sancağına çekilmek zorunda kalmıştır. Çorum'un Anadolu Selçuklu Devleti'nin yönetimine katılması I.Kılıç Arslan zamanında olmuştur. Haçlılarla Çorum yakınlarında savaş yapılırken Çorum Beyi olan Obruna'nın Kılıç Arslan'a sığınmış olduğu ve şimdiki Çorum Kalesinin I.Kılıç Arslan tarafından yaptırıldığı değerlendirilmektedir. Çorum'un I. Kılıç Arslan tarafından alınması Danişmendliler ile aralarının açılmasına neden olmuştur. I.Kılıç Arslan'dan sonra Anadolu Selçukluları zamanında Çorum giderek gelişmiş olup, 1200 yılına ait bir tutanakta Camii Kebir (Ulu Camii) Pazar Camii, Abdi bey Camii Defterdar Camii, Burhan Kethüda Camii ayrıca Süleyman ağa Kütüphanesi'nin bulunduğu görülmektedir. II.Gıyasettin Keyhüsrev döneminde (1237-1245) Çorum yönetim bakımından serleşkerlik (Bölge Komutanlığı) şekline dönüşmüştür.
3. Osmanlı Dönemi: Çorumkadim bir Osmanlı sancağıdır, şehridir ve Osmanlı dönemine ait çok önemli eserler bulunmaktadır. Çorum İlhanlı Devletine 1308' de bağlanmıştır. Kadı Burhanettin Osmanlılara karşı Karamanoğulları ve Kastamonu Emirleriyle üçlü anlaşma yapmıştır. Anadolu'da Türk siyasi birliğini kurmak isteğiyle hareket eden Yıldırım Beyazıt, önce Kastamonu Emiri Süleymanı yenerek Kadı Burhanettin'den Osmancık'ın teslimini istedi. Bugünkü Kırkdilim yöresinde yapılan savaşı Kadı Burhanettin kazandı (1392). Bir süre sonra Yıldırım Beyazıt kendisine taraftar beylerin yardımlarıyla Çorum, İskilip ve Osmancık'ı ele geçirmiş ve Kadı Burhanettin Sivas'a çekilmek zorunda kalmıştır. Ankara Savaşı sonucunda (1402) ise Yıldırım Beyazıt'ın kurmuş olduğu siyasi birlik bozulmuştur. Timur himayesinde Amasya'da egemenliğini yürüten Çelebi Sultan Mehmet zamanında Çorum, yine Osmanlı yönetiminde kalmıştır. Bu durum Cumhuriyet yönetimine kadar devam etmiştir.
4. Cumhuriyet Dönemi: Gazi Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktığı sırada ülkenin içinde bulunduğu karışık ortam Çorum'da da yaşanmaktaydı. Bu dönemde Çorum Ankara'ya bağlı bir sancaktır. Atatürk Erzurum Kongresini yaptıktan sonra, kongre yapmak üzere Sivas'a geldiği sırada, Çorum Sancağından Sivas Kongresine katılmak üzere, Çorum Lisesi Öğretmeni olan Mehmet Tevfik Efendiyle birlikte Dursun Bey temsilci olarak gitmiştir. Gazi Mustafa Kemal' in her sancaktan beş kişi seçilmesine dair genelgesine uyularak Çorum'dan seçilen beş kişi, ilk T.B.M.M.' ni kurmak üzere Ankara'ya gönderilmiştir. Bu sırada Çorum'a Mutasarrıf Vekili olarak Haymana Kaymakamı Cemal Bey atanmış ve Çorum'a gelişinden hemen sonra Ankara'da T.B.M.M. açılmıştır. Milli Mücadele hareketinin başlangıcı ve en zor zamanında Çorum bir taraftan Çapanoğullarının, öte yandan Pontusçuların tehdidi altında bulunmaktadır. Çorum halkının Milli Mücadele hareketine bağlılığı sayesinde, Çapanoğulları isyanı ve diğer tehditler daha fazla genişlemeden söndürülmüştür.
5. İstiklal Madalyalı Çorumlular: Çorum Milli Mücadelede en çok şehit veren iller arasında ilk sıralardadır. Merkez ve ilçelerinden İstiklal Savaşına katılan 1510 kişi İstiklal Madalyası ile onurlandırılmıştır.
6. Kore Savaşında Çorumlular: Çorum, ülkemiz adına Kore Savaşına asker gönderen en önemli iller arasındadır.
7. Kıbrıs barış Harekatında Çorumlular: Çorum, Kıbrıs Barış Harekatı'na asker gönderen en önemli iller arasında yer almaktadır.
Kaynaklar
*http://www.hittites.info/history.aspx?text=history%2fEarly+Late+Empire.htm
*http://www.frmtr.com/tarih-ve-inkilap-tarihi/2402919-kades-savasi-ve-kades-antlasmasi-onemi.html
*http://www.anistor.gr/english/enback/m993.htm
* http://www.historynet.com/battle-of-kadesh.htm
*http://www.kampusula.com/smf/index.php?topic=2901.0
*http://selsil.blogspot.com/2005/04/lojistik-kade-sava.html
*Özçatalbaş, Orhan, 2009. Çorum'u değerleri üzerinden tanıtmak. Çorum Hakimiyet Gazetesi, 12/12/ 2009. http://www.corumhakimiyet.net/
*Özçatalbaş, Orhan, 2016. Çorum'u Dünya Tanıyor, Ya Biz!.Çorum Yayla Haber, 31/08/2016.
*Tezcan, Ahmet, 2013. Sarı Romanı. https://www.kitapyurdu.com/kitap/sari/319403.html ISBN: 6050812367 .
*https://www.yaylahaber.com.tr/corumu-dunya-taniyor-ya-biz-makale,3021.html
*www.hamam1573.ile.biz , https://sites.google.com/site/hamam1573/
*http://images.google.com.tr/images?sourceid=navclient&rlz=1T4ADBS_enTR321TR322&q=kade%C5%9F+antla%C5%9Fmas%C4%B1&um=1&ie=UTF-8&ei=2MCKSsnbIMKOsAagi6HUDg&sa=X&oi=image_result_group&ct=title&resnum=11