Amasya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Ana Bilim Dalı’ndan Prof. Dr. Ahmet Dursun, Çorum'da iki tane Kahverengi Kokarca'nın bulunduğunu söyledi.
Kahverengi kokarca olarak bilinen Halyomorpha halys (Stål, 1855) Türkiye'de ilk olarak 2017 yılında İstanbul ve 2018 yılında Artvin illerinde kaydedildikten sonra hızla Karadeniz sahil şeridindeki illerde, Tokat ve İzmir'de yayılmaya başladığını aktaran Prof. Dr. Dursun, son olarak 11 Ekim 2024 tarihinde Çorum merkez Karakeçili Mahallesi Lise Sokak'ta bulunan bir evde erkek ve dişi bireyler bulunduğunu söyledi.
'ÇORUM'DA 2025 YILINDA TARIM ÜRÜNLERİNDE CİDDİ KAYIP YAŞANACAK'
Çorum'da 2025 yılı nisan ayından sonra tarım ürünlerinde ciddi kayıpların yaşanacağını aktaran Dursun, Kahverengi Kokarca ile ilgili şu bilgileri verdi;
"Kahverengi Kokarca, Amerika Birleşik Devletlerinde ilk kez 1996 yılında Pensylvania eyaletinde kaydedilmiştir.
2001 yılından sonra 11 yılda Meksika sınırından Kanada'ya kadar 38 eyalette dağılım gösterdiği kaydedilmiştir. Yapılan bir araştırmada, ABD'deki mevcut popülasyonun Çin veya Kore'den gelen tek bir çiftleşmiş dişi veya yumurta kümesinden kaynaklandığı belirlenmiştir. Aynı şekilde Avrupa'da 2004 yılında İsviçre'de görülmüştür. Bugün Avrupa ülkelerinin %80'inde dağılım göstermektedir.
Amerika Birleşik Devletlerinde mevcut popülasyonun tek bir çiftleşmiş dişiden veya yumurta kümesinden kısa sürede oluştuğu göz önüne alındığında Çorum'da 2025 yılı nisan ayından sonra tarım ürünlerinde ciddi kayıpların yaşanacağı düşünülmektedir.
Halyomorpha halys, başta gülgiller (Rosaceae) familyasına ait bitkiler olmak üzere, meyveler, sebzeler, kabuklu meyveler ve süs bitkileri olmak üzere 300'den fazla bitki türünde zarar meydana getirebilmektedir. Elma, armut, kayısı, kiraz, erik, fındık, şeftali, kivi,üzüm, dut gibi meyveler, fasulye, soya fasulyesi, nohut, bezelye, biber, bakla, mısır ve domates başta olmak üzere sebzelerde, çeltik ve buğday gibi hububat bitkilerinde ciddi zarar yaptığı bilinmektedir.
Halyomorpha halys (Stål, 1855) yüksek üreme oranına sahip, agresif istilacı polifag bir zararlıdır. İstilacı bu böcek türü yüksek yayılma yeteneğine sahiptir. Halyomorpha halys bireyleri kışı ergin halde geçirir. İlkbaharın başlarında kışlaklarından kademeli olarak çıkar. Çiftleşme ve yumurtlama, yetişkinin ortaya çıkmasından 2 hafta sonra başlar. Sahada, üreme olgunlaşmasının başlaması için gereken minimum eşik 13,4 °C üzeridir. Japonya'da yumurta gelişimi için minimum sıcaklık eşiği yaklaşık 12 °C olarak belirlenmiştir. Yumurtanın sahada bırakılması sıcaklığa bağlı olarak yaklaşık 2 hafta sürer. Üreme döneminde dişi bir böcek 20-30 yumurtadan oluşan kümeler halinde 200 ila 400 yumurta bırakabilir. Yumurtalar bırakıldıktan 3 ila 6 gün (sıcaklık 30 °C - 25 °C ise) sonra çatlar, operculum açılır ve nimfler yumurtadan çıkar. Yeni çıkan nimfler yumurta kütlesinin etrafında toplanır. Halyomorpha halys'in 5 nimf dönemi vardır. Yumurtlama ile yetişkinlerin çıkışı arasındaki süre 33 °C' de 37 gün, 17 °C'de 121 gün arasındadır.15 °C'nin altında ilk instarın ötesinde hiçbir gelişme olmaz ve 35 °C'de veya üstünde hiçbir aşamada hiçbir gelişme olmaz. Yumurtanın gelişimi için eşik sıcaklığının 16,3 °C olduğu bildirilmiştir. Gelişim için optimum sıcaklık 25,5 °C'dir.
Yetişkinler genellikle üreme dokusuyla beslenirken nimfler saplar, çiçekler ve meyvelerle beslenir. Halyomorpha halys, hasada yakın bir zamanda göç etmez, tarla bitkileri içinde üreyip gelişir.
Yetişkinler genellikle kışlama döneminde ve kümelenme döneminde hareketsizdir, ancak sıcak günlerde aktivite dönemleri olabilir. 4 °C'lik ortalama kış sıcaklığı, doğal ortamlarda kışlayan yetişkinler arasında yalnızca %31 ölüm oranına neden olur. Ortalama sıcaklıktaki her 1 °C'lik artışın kış ölüm oranında yaklaşık %15'lik bir azalmaya yol açacağı tahmin edilmektedir.
Ekim- Mart aylarında kışlamaya çekilmiş olan yetişkin böcekler en savunmasız dönemdedir ve mücadele için en uygun dönemdir. Halyomorpha halys'in kışlak olarak ev, ahır, ağıl, kümes ve terkedilmiş binaların duvar araları, çatı vb. alanları tercih ettikleri bilinmektedir. Evlerde daha çok perde aralarına gizlendikleri görülmekte. Bu durumda evlerde elektrik süpürgesi ile böcekleri toplamak ve öldürmek daha kolay ve pratik bir yol olacaktır.
Kahverengi kokarca ile Biyolojik, mekanik ve kimyasal mücadele yöntemlerinden oluşan entegre mücadele yöntemi uygulanması zararlının kontrol altına alınmasında en etkili yöntem olacaktır. Mekanik mücadele yılın her günü yapılabilir, böceğin, ergin, nimf ve yumurtaları tespit edildikten sonra toplanır ve ezilerek imha edilir. Kimyasal mücadelenin ise predatör, parazitoid ve bitki tozlaşmasında görev alan diğer böcek türlerinin etkilenmemesi için H. halys'in kışladığı dönemde (Eylül sonu-Mart ayları arasında) yapılması uygun olacaktır. Kahverengi kokarcanın aktif olarak bulunduğu Nisan-Eylül ayları arasında ise predatör, parazitoidve mantarlar ile yapılan biyolojik mücadele etkili olacaktır. Parazitoid ile mücadele yöntemi en çok uygulanan biyolojik mücadele çeşididir. Bunun için Trissolcus japonicus (Ashmead, 1904) (Samuray Yaban Arısı) kahverengi kokarcanın kontrol altında tutulmasında en çok kullanılan ve en etkili parazitoid olarak bilinmektedir.
Şekil: Halyomorpha halys (Stål, 1855) dorsal ve ventral görünüşü"