Yalan söyleme karşıdaki kişiyi yanıltmak ve yanlış bilgi vermek amacıyla kasten kandırma davranışıdır. Kişiler iç dünyalarındaki tehdit edici ya da tehdit etme potansiyelinde olan dış etkenlere karşı kendisini savunmaya geçer ve tepki gösterir. Yalan söyleme kişinin gösterdiği tepkiler içindedir. Çocuklar iç dünyalarını koruma anlamında bir yetişkin kadar donanımlı olmadıkları için savunma davranışlarını daha sık ortaya koyarlar. Çocuğun yalan söylemesi, yetişkin birinin yalanı kadar kendi benliğini korumasına yöneliktir. Çocuklar yalanla aynı zamanda egolarının sınırlarını test eder, kendilerini tanımlamaya çalışır ve bağımsızlık göstermeyi hedefler.
ÖZELLİKLERİ
* İki tür yalan söyleme davranışının olduğu kabul edilmektedir. Bilerek yalan söylemede gerçek bencil bir sonuç için saptırılır. Patolojik yalanda çocuk çıkar peşinde değildir. Olmayacak şeyleri anlatır, olanı abartır, heyecan verici şeyleri söylemeye çalışır. Başkalarının şaşkınlığını görmeyi zevkli kabul eder.
* Çocuk belli bir yaşın bilişsel olgunluğuna erişene kadar yalan söyleyemez.
* Üç buçuk yaşına kadar başkalarının fikirlerinden habersizdirler. Bu yaşlardaki kandırma davranışı büyükleri memnun etmek ve cezadan kaçmak içindir.
* Yetişkin yalanlarından farklı yalanlar söylerler. Çocukların yalanlarında derinlik yoktur.
* Düşüncede doyum sağlamaya yönelik yalan söylerler. Çünkü çocuk kendi söylediği yalana inanır.
* Okul çağına kadar söylenen yalanlarda endişelenmeye gerek yoktur.
NEDENLERİ
* Ailevi özellikler ve genetik faktörler çocukların yalan söyleme alışkanlıklarını etkilemektedir.
* Yalan çocuğun ilişkide olduğu çevre tarafından öğretilir ve pekiştirilir. Çocuk taklit etme yoluyla diğer çocukları ya da yetişkinleri gözlemleyerek yalan söylemeyi öğrenebilir.
* Çocuklar özlem duydukları, gerçek olmasını istedikleri şeyler için yalan söyleyebilirler. Yalanların hassasiyeti mutlaka gözden geçirilmeli ve çocuğa bu konuda gereken destek sunulmalıdır. ( Örneğin; evi terk eden bir babaya sahip olan çocuğun babasının kendisine sürekli hediyeler aldığını söylemesi ayrı değerlendirilmesi gereken bir konudur.)
* Davranışları sürekli eleştirilen bir çocuk hata yapmaktan ve küçük düşmekten korktuğu için yalana başvurabilir.
* Hatalı davranışını baskıyla kabul etmek istemeyen bir çocuk yine yalan söylemeyi tercih edecektir.
* Yetersiz ilgi ve sevgi gören çocuk, bu ihtiyaçlarını karşılamak için yalan söyleyebilir.
* Takdir edilme amacıyla yalanı deneyebilir.
* Anne baba beklentisi yüksekse ve çocuk onları hayal kırıklığına uğratmaktan korkuyorsa yalan söyleyebilir.
* Yalan, arkadaş grubu içinde statü ve popülarite kazanmak için söylenebilir.
* Sosyo- ekonomik düzeyin yalan söyleme davranışıyla bir ilgisi yoktur.
* Kendini kandırarak benlik saygısını korumak isteyen bir çocuk yine yalana başvurabilir.
* Kendini güçlü göstermek ve üstün hissetmek isteyen bir çocuk bunlara yalanla kavuşabileceğini düşünebilir.
ÖNERİLER
* Anne babanın yalana verdiği tepki çok önemlidir. Uygun verilen bir tepki bu davranışı tamamen ortadan kaldıracaktır. Hayat boyu süren bir alışkanlık haline dönüşmemesi için yalana ahlaki bir hata ve büyük suç gibi bakılmamalıdır.
* Çocuğa her dutumda sevildiğini ve kabul edildiğini hissettirmek gerekir.
* Eğitimde yalana itecek fiziksel ve sözel şiddet uygulamamak gerekir.
* Kapasitesi dışındaki başarılara zorlanmamalı ve suçlanmamalıdır.
* Çocukların korktuklarında sıkça yalana başvurdukları bilinmektedir. Bu sebepten çocuk eğitiminde çocuğu korkutmaya yer verilmemelidir. (Örneğin; İstediğimi yapmazsan seni terk ederim.)
* Çocuğa sürekli yapmaması gerekenleri tekrar etmek yerine uygun davranışların neler olduğunu hatırlatmak gerekir.
* Gerçeği söylemesi konusunda cesaretlendirilmelidir.
* Yalanla ilgili uzun uzun verilen öğütler işe yarar değildir. Anne babanın bu konuda model olması daha etkilidir.
* Tutum ve davranışlarına karşı eleştirel ve yargılayıcı yaklaşmaktan daima kaçınmak gerekir.
* Çocuk yalan söylediğinde hemen cezalandırmamak gerekir. Çünkü çoğu çocuk zaten yalandan kaçmak için yalan söylerler.
* Yalan söyleyen çocukla iletişim kurmak önemlidir. Ancak buradaki tutum öfkeli ve sert tepkiler içermemelidir.
* Çocuğun yalanları anne babasına yönelik kişisel saldırı amacını taşımamaktadır. Amaçları saygısızlık değil alacakları tepkiden kaçmaktır.
* Çocuk gereken durumlarda yalanıyla yüzleşmelidir. Ancak bu yüzleşme için baskı uygulanmamalıdır. Ortaya konacak güç gösterisi sorunu çözmeyecektir. Yardım amaçlı yüzleşme yapıldığı hissettirilmelidir.
* Yalan söyleyen bir çocuğun bu yalanı neden söylediğini ve yalanı söylerken nasıl hissettiğinin bilinmesi gerekir. Çocuk bunu bir ihtiyacını karşılamaya yönelik yapıyorsa ihtiyaç durumu ele alınıp değerlendirilmelidir.
* Yalanları sıklaşan ve sorunla mücadelesi güçleşen çocuklar için bir uzman görüşüne başvurulmalıdır. Sorunun altında psikolojik bir neden yatıyorsa başarılı bir müdahale planı için uzman ve anne baba iş birliği sağlanmalıdır.