Makale Hakkında
Bu makale, İskilip'te dünyaya gelen, gayet mudakkik bir ilim ve fikir adamı olan merhum, mağfur, Şehîd İskilipli Muhammed Atıf Hoca'nın, Fatih Medreselerinde müderrislik yaptığı esnada 28 Şubat 1326 tarihinde Beyanu'l-Hak dergisinde yayınlanan Terbiye-i Etfâl isimli makalesinin günümüz Türkçe'sine aktarılmış halidir. İskilipli Atıf Hoca'nın bu kıymetli makalesi, İskilip Kayakoparan Camii ve Çorum Merkez Kale Camii'nde imam-hatiplik yapmış olan merhum Gazi Küçüktiryaki Hocaefendi tarafından hayattayken latinize edilmiştir. Ancak Hocamız, bu mütevazı çalışmasını yayınlamaya imkan bulamadan 2017 yılında dâr-ı bekâya irtihal etmiştir.
Hem makalenin günümüzün de önemli konularından çocuk eğitimine dair olması, hem Şehîd İskilipli Muhammed Atıf Hoca ve makaleyi sadeleştiren merhum Gazi Küçüktiryaki Hocamız için rahmet dualarına vesile olması, hem de bir nevi Çorum'un hafızasını kayıt altına almış olabilmek için bu çalışmayı istifadenize sunuyoruz. Makalenin aslı yaklaşık altı sayfa olduğundan üç yahut dört seri makale şeklinde yayınlanacaktır.
ÇOCUK TERBİYESİ
Giriş
Ulemânın büyüklerinden olan İmam Gazzali (rahmetullâhi aleyh) İhya-ı Ulumi'd-Din isimli eserinde şöyle der: "Çocuk terbiyesi İslam şeriatının önem verdiği konulardandır. Çünkü çocuklar anne-babanın yanında Allah Teâlâ'nın emanetidir. Onlar ilk doğduğunda kalbi tertemiz ve tüm kötü hallerden azade şekilde kıymetli bir cevher gibidir. Öyle ki her türlü hayır ve şerri kabul edebilme ve her türlü renge boyanabilmeye hazır ve meyillidirler."
Hz. Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmuştur: "Her çocuk son ve en mükemmel din olan İslam'ı kabule hazır selim bir fıtrat ile doğar. Ancak anne babası Yahudi terbiyesi vererek Yahudi, Hıristiyan terbiyesi vererek Hıristiyan veya Mecusi terbiyesi vererek onu Mecusi yaparlar." (Buhari, Cenâiz, 92) Dolayısıyla çocuğun anne babası, onun hayırlı işlere alışmasını sağlarlarsa, hayırlı şeyleri öğretirlerse çocuk da hayır üzere yetişir. Neticede çocuk hem dünya hem de ahirette en büyük saadete nail olur. Çocuk almış olduğu sahih bilgiler ve kamil terbiyeye karşılık olarak sevap ve ecir kazanacaktır. Çocuğun kazandığı bu sevap ve ecirde anne-babası, öğretmeni ve eğiticisi de ortak olur. Anne baba çocuğun terbiyesinde kusurlu davranır, onu başıboş hayvanlar gibi salıvererek şer, fısk ve sefahete (rezil bir yaşama) alıştırırlarsa çocuk da o şekilde yetişecek ve hem dünyada hem de ahirette helak olacaktır. Çocuğun alışkanlık haline getirdiği terbiyesizlik, ahlaksızlık ve günahlar anne babasının ve bu kötü yola onu teşvik edenlerin olacaktır.
İşte bu nedenle Tahrim suresinde "Ey iman edenler, kendinizi ve ailenizi ateşten koruyun" buyrulmuştur. Hz. Peygamber de şöyle buyurur: "Ey insanlar, günahları terketmek, hayır ve taat işlemekle kendinizi; şer ve günahlardan nehyetmek ve hayırları emretmek suretiyle aile ve çocuklarınızı cehennem ateşinden koruyunuz. Aile ve çocuklarınızı hem dine hem dünyaya dair olan faydalı ilimleri öğrenmesini temin ediniz. Çünkü onlar Allah'ın sizin nezdinizdeki emanetidir."
Sahabe-yi kiramdan Ebî Süleyman (r.a.) Hz. Peygamber'e şöyle sordu: "Ya Rasulallâh bizim çocuklar üzerinde hakkımız olduğu gibi onların da bizim üzerimizde hakları var mıdır?" Cevap olarak Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurdu: "Evet, çocukların da anne baba üzerinde hakları vardır. Bunlar ona yazı yazmayı, yüzmeyi, (ok yahut günün silahlarıyla) atıcılık yapmayı öğretmesi ve onu güzel bir edebe sahip kılmasıdır." (Beyhakî, Şuabu'l-İman, 6/2900) Hz. Peygamber başka bir hadisinde de şöyle buyurmaktadır: "Çocuklarınıza yüzmeyi, silah kullanmayı ve kız çocuklarınıza da ip eğirmeyi (dikiş-nakışı) öğretiniz." (Beyhakî, Şuabu'l-İman, 6/2900)
İmdi, anne babanın çocuğunu dünya ve ahirette dalalet ve helake düşmekten koruyup her yönden güzel hallere sahip olacak şekilde onu yetiştirmesi gerekir. Bunun yolu da ancak ahlakî faziletler ve insani meziyetlerle onu donatmaktır.
Anne baba çocuğunun, kötü kimselerle arkadaşlık etmesini engellemeli, bolluk içinde yaşamaya alıştırmamalı, aşırı süs ve sefihliğe götürücü sebeplerden onu uzak tutmalıdır. Çünkü çocuğun bu sayılanlara alışması halinde insani erdem ve faziletlere aykırı ve boş şeyleri elde etmek için bir ömrünü feda etmesi ve helakı söz konusu olacaktır.
DEVAM EDECEK
(Makalenin ikinci bölümünde maddeler halinde anne babaların yapması gerekenler yer alacaktır.)